Recensie De veteraan - Maxiem Janssen

Recensie ‘De veteraan’ – door Maxiem Janssen

Titel                                De veteraan     

Auteur                            Johan Faber

Jaar van uitgave              2014 
Plaats van uitgave           Amsterdam

Uitgeverij                        Nijgh & Van Ditmar

Extra informatie              Dioraphte Literatour Prijs 2015
 
Samenvatting 

Meindert Oosting, een 29-jarige Afghanistanveteraan, woont in het afgelegen dorpje Neerloo en leeft een teruggetrokken bestaan. Het dorp wordt opgeschrikt wanneer de veertienjarig Mieke Nanninga verdwijnt. Al snel gaan de geruchten rond en wordt Meindert met de verdwijning in verband gebracht. Hij zou namelijk bevriend zijn met haar. Naarmate de inwoners van het dorp zich steeds meer tegen Meindert keren, ontwaken de weggestopte herinneringen aan de militaire missie. De verdenkingen van de buurtbewoners en het dreigende gevaar van een gerichte aanval op hem spelen hem parten. Hij lijkt steeds meer met zichzelf in gevecht te raken om zijn gedachten en herinneringen goed op een rijtje te krijgen.

Persoonlijk waardeoordeel
 

Voor de doorzettende lezer 
De eerste bladzijden van een boek heb ik vaak nodig om te wennen aan de schrijfstijl, de personages en de tijd en de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt. Bij dit boek vroeg ik me na 30 bladzijden af waar het boek in hemelsnaam naar toe zou gaan en of het verhaal überhaupt wel interessant of leuk zou zijn om te lezen. Ik merkte dat ik telkens moeite moest doen om een paar bladzijden te lezen en dat ik het boek daarna weer snel weg wilde leggen. Ik denk dat dit te maken heeft met het feit dat het boek geen opeenstapeling van spannende gebeurtenissen bevat. De gebeurtenissen blijven redelijk ‘klein’ en beperken zich bijvoorbeeld tot een persoon die langskomt of een wandeling die Meindert maakt. Daarnaast ligt de nadruk in dit boek op introspectie. De psychologie van de hoofdpersoon, in dit geval Meinert, staat centraal in het boek. Het boek kan op sommige momenten dan ook wat langdradig zijn. Ook de complexere schrijfstijl van het boek vraagt om een ervaren lezer of misschien nog wel belangrijker een doorzettende lezer. 

Erkenning 

Eerlijk gezegd ben ik best geschrokken van alles wat een oorlog met je kan doen. Natuurlijk kennen we allemaal de verhalen en denken we te beseffen hoe vreselijk het allemaal is. Na het lezen van dit boek wil ik daar echter op terugkomen. Dit verhaal geeft je voor even ‘een kijkje’ in het leven van een militair/veteraan. Ik noem het bewust ‘een kijkje’ omdat ik het woord ‘inleven’ in dit geval niet gepast vind. Zo stelt Meinert, de hoofdpersoon, het volgende in het verhaal: “Stoere mannen werden bange kinderen en bange kinderen verrichtten heldendaden. Op het slagveld werd je rivaal je vriend en liet je vriend je in de steek. Oorlog bracht je hoofd aan het wankelen, schreef de regels in spiegelbeeld, trok de wereld als een sok binnenstebuiten” (Faber, 2014, p. 31). Door dit verhaal ben ik pas echt stil gaan staan bij wat militairen en veteranen meemaken. Het boek laat op pijnlijke wijze zien hoe vreselijke gebeurtenissen leiden tot vreselijke herinneringen en uiteindelijk tot trauma’s. Iemand die een oorlog met eigen hoofd gezien neemt dit voor altijd met zich mee, de oorlog blijft als ware in een persoon voortwoeden. Zo ook in Meindert, die uiteindelijk in een isolement raakt. Op de flaptekst staat dan ook een toepasselijke zin: ‘‘Wat heeft een oorlogsheld gewonnen, en wat heeft hij verloren?” (Faber, 2014. Flaptekst). Door het boek zullen mensen waarschijnlijk meer waardering krijgen voor militairen en veteranen. Het boek brengt dan ook een mooie boodschap over, over militairen en veteranen; namelijk dat erkenning zeker op zijn plaats is. Wat de schrijver ook meegeeft is een kritische blik naar de regeltjescultuur zoals we die in Nederland kennen en die ook terug te zien is bij oorlogvoering. Recensent Bauer (Bauer, 2014) verwoordt dit dan ook krachtig met de volgende zin: “Hallo, beste Taliban, even in ons handboek kijken of we eigenlijk wel mogen schieten.”

Zwaar boek 
Hierboven had ik al beschreven dat het boek vraagt om een doorzettende lezer door de structuur en de schrijfstijl. Ook de thematiek, een inzichzelfgekeerde getraumatiseerde oorlogsveteraan, maakt het boek ‘zwaar’. Met name de teruggetrokken en negatieve levenshouding van Meinert zorgde bij mij voor wat teleurstellingen ten opzichte van de hoge verwachtingen die ik van het boek had. Als voorbeeld van de negatieve levenshouding van Meinert het volgende citaat: “Zo ging dat in Neerloo. Wie jong was, stak scherp af tegen de aardetinten van het platteland. Wie ouder werd, nam geleidelijk de kleuren van het dorp aan, zodat je vergat dat iedereen ooit twaalf was geweest, ook de verzuurde grijsaards en de bikkelharde veeboeren” (Faber, 2014. p. 57).  Deze negatieve en in sommige gevallen zelfs depressieve levenshouding ontwikkelt zich in steeds erge mate naarmate het verhaal vordert. Meindert raakt in het verhaal steeds verder van de wereld en lijkt in de ogen van de lezer steeds gekker te worden.

Conclusie
Ik vind het lastig om een geschikte leeftijdscategorie aan dit boek te koppelen. Als ik zou moeten kiezen, zou ik het boek eerder rekenen tot de volwassenliteratuur om diverse redenen. De complexe schrijfstijl van het boek vraagt om een doorzettende en ervaren lezer. Ook de thematiek, de psychologie (gedachten en gevoelens) van de hoofdpersoon, vraagt waarschijnlijk om een ouder persoon als lezer. Daarbij aansluitend is de hoofdpersoon in dit boek een 29-jarige oorlogsveteraan. Identificeren met de hoofdpersoon lijkt dan ook erg moeilijk voor jongeren die ver af lijken te staan van de hoofdpersoon Meindert. Ondanks het feit dat dit boek in 2015 de Dioraphte Literatour Prijs, een prijs voor het beste boek voor jongeren tussen de 15 en 18 jaar, heeft gewonnen zet ik dus vraagtekens bij jongeren als geschikte doelgroep voor dit boek. Concluderend zou ik het boek door de bovenstaande argumenten niet aanbevelen voor jongeren, maar wel voor de doorzettende volwassen lezer die van een origineel psychologisch boek houdt.

Referenties 
Bauer, G. (2014). Recensie De veteraan van Johan Faber. Geraadpleegd op 10-10-2017, 

        van https://literatuurplein.nl/detail/recensie/-i-de-veteraan-i-van-johan-faber

        /536.
Collie, J.V. (2007). Leesbeesten en boekenfeesten. Leuven: Davidfonds Uitgeverij.
Faber, J. (2014). De veteraan. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar.