Recensie Oorlog in de klas, door Merel Nijenhuis  
Titel: Oorlog in de klas 
Plaats van uitgave: Amsterdam
Uitgeverij: Uitgeverij Leopold

Auteur: Theo Engelen

Jaar van uitgave: 2010

Samenvatting

Lex’ vader is lid van de NSB, een Nederlandse politieke beweging die met de nazi`s sympathiseerde en waarvan de leden grote bewondering koesterden voor Adolf Hitler. Lex is heimelijk verliefd op Roos, zijn Joodse klasgenootje, en eist van zijn vader dat hij haar met rust laat. Als zij toch naar een kamp wordt getransporteerd, en zijn vader de SS`ers niet tegenhoudt, is Lex woedend en wanhopig. Hoe kan hij haar helpen, als hij zelfs zijn eigen vader niet kan vertrouwen?

De context

Oorlog in de klas is een historisch boek. Het speelt zich af in Vught en gaat over de vrienden Lex, Peter, Simon en Roos. Het verhaal beschrijft de levens van deze jongeren in de periode van augustus 1939 tot en met oktober 1944, en een korte epiloog ‘na de oorlog’. De gebeurtenissen in dit boek staan zeer dichtbij de werkelijkheid. Het boek volgt de tijdlijn van de tweede wereldoorlog met daarbij de maatregelen tegen het Joodse volk. Engelen beschrijft de komst van het concentratiekamp in Vught en de gevolgen die dit heeft voor, met name de Joodse, bevolking. Ook beschrijft hij het leven van de gevangen in dit kamp en de transporten die van en naar kamp Vught plaats vonden. 

Iedere (oorlog)periode begint met een primaire bron, denk aan een krantenbericht, een proclamatie of een speech, geschreven door de RIVD, enz.:

’24 september 1942.

Rauter, Hoofdcommissaris voor de veiligheid in het bezette Nederland aan SS-leider Himmler:

‘Reichsführer!

Ik breng u bij deze een tussenrapport uit over het opruimen van de Joden. Tot nu toe hebben wij, samen met de als strafmaatregel naar Mauthausen gestuurden, de afvoer van 20.000 Joden naar Auschwitz in gang gezet. In heel Holland komen 120.000 Joden voor afvoer in aanmerking. Daarin zijn ook de ‘mengjoden’ opgenomen die vooralsnog hier mogen blijven.’’ (Engelen, 2010. p. 56).

De hoofdpersonen krijgen stuk voor stuk met deze aankondigingen van doen. 

Zo groeit Lex op in een huis waar zijn ouders aanhangers zijn van de Nationaalsocialistische Beweging, de NSB. Spelen Peters ouders een rol in het verzet en hebben Simon en Roos, broer en zus, een joodse moeder. Voor allen hebben deze boven genoemde gebeurtenissen verschillende uitwerkingen. De verhaallijnen komen goed samen en iedere verhaallijn zou werkelijk gebeurd kunnen zijn. Zo blijkt ook uit de epiloog waarin Lex een oude man is en nog altijd terug denkt aan de oorlog.

Waarde oordeel 

Het thema van het boek is duidelijk: de tweede Wereldoorlog met speciale aandacht voor discriminatie. Daarnaast zijn er enkele sub thema’s zoals avontuur en verliefdheid. Het verhaal wordt vertelt vanuit het perspectief van Lex. Gedurende de oorlog worden Lex en Roos verliefd op elkaar, dit spreken ze echter niet naar elkaar uit. De moeder van Lex verbied hemzelfs om met Roos en Simon om te gaan. De schrijver besteed daarnaast aandacht aan het feit dat de scheidslijn tussen goed en kwaad niet altijd duidelijk is. Lex, die van zijn ouders houdt, komt er toch achter dat hij niet kan leven met de foute beslissingen die zij nemen. Ook ontmoet de groep een Duitse soldaat die toch ook maar gewoon een jongen blijkt te zijn.

Het boek speelt zich af in een andere tijd en toch is het de schrijver gelukt om de jongeren van nu aan de jongeren van toen te binden. Want hoewel Lex en zijn vrienden nog op aparte jongens- en meisjesscholen zitten en Lex` volwassenen altijd met ‘u’ aan moet spreken, kan de lezer zich goed met hem identificeren. Lex gaat naar school (waar hij bijvoorbeeld woordjes Frans moet leren), is verliefd en gaat het liefst met zijn vrienden op pad. Als lezer kennen wij Lex zijn gevoelens  en maken we de oorlog vanuit zijn beleving mee. Door in de huid van deze jonge hoofdpersoon te kruipen, voelt de lezer zich sterker betrokken bij wat mensen in oorlogssituaties meemaakten. In de meeste hedendaagse oorlogsverslagen voor de jeugd ligt het accent niet op spannende avonturen, maar op de innerlijke spanning van de personages die volgt uit de ingrijpende veranderingen die een oorlog met zich mee brengt (Coillie, van, J. 2007). Telkens als er een aankondiging door de Duitsers wordt gedaan d.m.v. een proclamatie of een krantenbericht, leest de lezer hoe dit van invloed is op de gevoelens en het leven van Lex. Roos, zijn vriendin, wordt steeds meer in haar vrijheid beperkt. Door de maatregelen tegen Joden mag zij niet meer naar school en wordt ze verplicht een Jodenster te dragen. Uiteindelijk wordt Roos zelfs opgepakt en naar het kamp over gebracht. Lex probeert tevergeefs contact met haar te houden en blijft hopen dat hij haar weer zal zien. Op het einde zijn er ook de uit het kamp gesmokkelde dagboekteksten, van Roos aan Lex. Uit deze teksten blijkt dat de twee eigenlijk al jaren heimelijk verliefd op elkaar zijn, iets wat ze nooit naar elkaar hebben uitgesproken. Deze dagboek fragmenten zorgen er voor dat het verhaal meer geloofwaardig wordt maar ook dat het verhaal meer emotionelere waarde krijgt.

De doelgroep

'Oorlog in de klas' is een boek voor 12+ en uitermate goed te lezen in de brugklas. 

De hoofdfiguur, Lex, is een typische adolescent: we lezen hoe hij om gaat met zijn gevoelens (Coillie, van, J. 2007) voor Roos en tegen over zijn ouders. Vrienden en vriendinnen spelen ook een belangrijke rol. Het boek kan men indelen in thema's als avontuur en liefde en spreekt daarmee jongens en meisjes aan (Coillie, van, J. 2007).

Conclusie

Het boek neemt je vanaf het begin in zijn greep. Dat mag ook wel aangezien het boek slechts 122 bladzijden telt. Dit maakt dat ‘Oorlog in de klas’ vlot leest. Voor kinderen die weinig gemotiveerd zijn om te lezen is het boek laagdrempelig en naar mijn mening een goed begin. Theo Engelen heeft een mooi, realistisch en origineel verhaal neergezet binnen een thema waar al zeer veel over is geschreven. Toch verveelt dit thema, onder jongeren, niet. Omdat het verhaal verteld wordt vanuit het perspectief van een leeftijdsgenoot en vanwege de correctheid van historische gebeurtenissen en plaatsen maakt ‘Oorlog in de klas’ een realistisch en interessant boek.

Bronnen

- Van Coillie, J., Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken?, Davidsfonds Uitgeverij NV, 2007.

- Engelen, T., Oorlog in de klas, Noordhoff Uitgevers BV, 2010.