Recensie: De belofte van Pisa.

Titel: De belofte van Pisa.
Auteur: Mano Bouzamour.  
Uitgever: Uitgeverij Prometheus B.V.
Eerste druk: 2013.






Samenvatting
Het boek gaat over de Marokkaanse Samir (Sam). Hij woont met zijn ouders en broer (zijn naam wordt niet genoemd) in de Amsterdamse Pijp. Zijn ouders zijn analfabete Marokkanen. Sam gaat nu naar het vwo en in ijssalon Pisa belooft Sam aan zijn broer dat hij het vwo gaat afmaken. Kort daarna worden de broer en een vriend (Soesi) opgepakt voor de overval op een geldtransportwagen.  De broer van Sam komt in de gevangenis en Sam moet zich staande zien te houden tussen de rijke kinderen in zijn klas, waarvan de ouders neerkijken op Marokkanen. Sam krijgt ‘vriendinnen’, zijn broer komt weer vrij, hij haalt het diploma en hij neemt afstand van de belofte van Pisa en de traditionele Marokkaanse cultuur.

Mening over het boek.
De titel van het boek is de letterlijke belofte die Sam aan zijn broer doet als ze in ijssalon Pisa zitten. Sam moet zijn broer beloven dat hij het vwo-diploma gaat halen en dit wordt de “Belofte van Pisa” genoemd. De broer zegt: “Beloof je me dat je verder zult gaan waar ik ben blijven haken? Dat je over een paar jaar het Hervormd Lyceum Zuid uit loopt en dat fucking vwo-diploma in je handen hebt?” (Bouzamour, 2013).De belofte van Pisa is een mooi realistisch verhaal, maar niet echt verrassend. Dat veel Marokkaanse jongeren het niet gemakkelijk hebben en moeten opboksen tegen het slechte imago is een algemeen gegeven. Daarom is het verhaal niet verrassend is voor mij. Wel vind ik de vrije schrijfstijl van de auteur gewaagd. Zoals in het volgende stuk: “Ik pakte mijn agenda uit mijn tas, legde hem op tafel en zei: ‘Ik vraag me al een tijdje iets af.’ ‘Nou?’  ‘Hoeveel piemels passen er in dat vunzige mondje van je?’ 'Goeie vraag. Hangt van de situatie af.’ ‘Wat ben ik blij dat ik je vader niet ben” (Bouzamour, 2013, p. 55). Ik kan mij voorstellen dat de huidige jongeren dit niet bezwaarlijk vinden en deze vrije schrijfwijze ze juist aanspreekt.
Hoewel men zegt dat het verhaal autobiografisch is, zegt de auteur in een interview dat dit niet het geval is (Stoffelen, 2013). De waarheid over het wel of niet autobiografisch zijn van het boek blijft in het midden. Mogelijk is dit ook het doel van de auteur, hierover twijfel zaaien. Feit is, dat het boek zo goed is geschreven, dat het in ieder geval echt gebeurd zou kunnen zijn. In Nederland zijn nog steeds veel gastarbeidersgezinnen, waarin de ouders de Nederlandse taal niet of niet goed machtig zijn en waar men nog steeds vasthoudt aan de traditionele cultuur van het land van herkomst.
In dit boek zijn Sams ouders analfabetisch en streng gelovige Moslims. Ze houden strikt vast aan hun opvattingen en kennen de Nederlandse cultuur niet. Ook zijn ze niet in staat om Sam te steunen in zijn schoolperiode. Sam leeft hierdoor in twee werelden; de wereld thuis en de wereld op school, tussen zijn vrienden. Dat zijn ouders vasthouden aan eigen opvattingen en de traditionele Marokkaanse cultuur blijkt onder andere uit het feit dat Sams vriendin Evelien niet bij hem thuis mag komen, omdat hij van zijn ouders met een Marokkaans meisje moet trouwen. Evelien maakt het daarom uit. Met het leven in twee werelden, volkswijk De Pijp in Amsterdam en het chiquere Amsterdam-Zuid, lijkt Sam niet echt moeite te hebben. Hij gaat net zo makkelijk om met de hangjongeren in het buurthuis als met de rijkeluiskinderen van zijn school. De wereld om hem heen vindt deze twee werelden wel bijzonder.
Zoals op de bij de inschrijving voor school, toen stond er een vader voor Sam die aan de directeur vroeg: ”Zitten er ook... Marokkanen, op deze school?” (Bouzamour, 2013, p. 77).
Op de eerste schooldag wordt Sam geconfronteerd met de rijke blanke kinderen in zijn klas en zegt hij: “Joods zijn was ontzettend hip, maar Moslim zijn, dat was niet hip”(Bouzamour, 2013, p. 79).
Tijdens een etentje in een restaurant vraagt de moeder van Evelien aan Sam of hij zich meer Marokkaan of Nederlander voelt. Sam denkt dan: “Ik had er nog nooit over nagedacht, eigenlijk” en “Marokkaan zijn, doet soms pijn” (Bouzamour, 2013, p. 137).
Dit is wel de realiteit, in de huidige maatschappij wordt door mensen neergekeken Marokkanen. Met dit boek snijdt de auteur een maatschappelijk thema  aan, gezien door de ogen van een Marokkaan.  
De structuur van het verhaal is niet chronologisch. Het perspectief van het verhaal ligt bij Sam die nu negentien jaar is. Hij vertelt in hoofdstuk één over het inschrijven op het Hervormd Lyceum en over de belofte van Pisa met zijn broer. Sam is dan twaalf jaar. Het verhaal heden is 2013, Willem-Alexander is Koning en Sam gaat in juni zijn eindexamen doen. Het verhaal gaat steeds terug naar zeven jaar ervoor, toen zijn broer werd opgepakt voor de overval op de geldtransportwagen.
In het volgende voorbeeld is goed te zien dat het verbaal van het heden teruggaat in de tijd. Op pagina 65 gaat het over de Gymles op het vwo: “Zelfs de stoere stem van de gymleraar hoorde ik veranderen toen hij haar instructies gaf” (Bouzamour, 2013). Tien bladzijden verder gaat het weer over 7 jaar terug in de tijd. De broer van Sam staat voor de rechter voor de gepleegde overval:  “Ik zat nog steeds in het justitiegebouw, op de publiekstribune. Tegenover een drietal gehaaide rechters, een griffier en een venijnige officier van justitie met permanent een blik op z’n teringsmoel alsof-ie met een everzwijn getrouwd was (Bouzamour, 2013, p. 75).
Toch is het verhaal een samenhangend geheel. In het begin was het schakelen tussen de gebeurtenissen nog wel lastig, maar toen ik verder in het verhaal was, was dit geen probleem meer. Het gebruik van hedendaagse taal, de humor en vaart in het verhaal zorgen ervoor dat je helemaal opgaat in de hoofdfiguur Sam en niet wil stoppen met lezen.
Doelgroep
De belofte van Pisa is een coming of age verhaal en behandelt de thema’s cultuurverschillen, discriminatie en racisme. De hoofdpersoon is de negentien jarige Samir (Sam). Sam moet steeds keuzes maken tussen studeren of rondhangen, feestjes in villa’s of chillen in het buurthuis, Nederlands of Marokkaans en piano spelen of rap luisteren. Dit is niet altijd makkelijk want iedere keus heeft een consequentie. Volgens Lezen voor DE LIJST. (z.d.) en diverse andere bronnen is De belofte van Pisa een young adult boek (15-19 jaar).
Volgens de theorie van Coillie (2007, p. 75) bevatten boeken voor 15+ onder andere een hoofdfiguur die zestien tot twintig jaar is, wordt seksualiteit intenser en duiken vraagstukken op die sociale verhoudingen als recht/onrecht, armoede/rijkdom, rassendiscriminatie enz. ter discussie stellen.
Dit komt overeen met dit boek. Sam is 19 jaar. Dat de seksualiteit intenser is dan in 12+ boeken blijkt uit diverse passages in het boek. Bijvoorbeeld in de volgende passages: “Ik maakte mijn bed strak op, pakte een Moschino-boxershort uit een la en trok hem aan. Het ging een beetje moeilijk omdat ik een stijve pik had. Wist je trouwens dat testosteron in je slaap wordt aangemaakt?” (Bouzamour, 2013, p. 27) en “Het touw had diepe groeven in mijn handpalmen gegraveerd. Een week lang zou ik niet fatsoenlijk kunnen rukken (Bouzamour, 2013, p. 32).

De auteur is pas tweeëntwintig jaar, hij is de fase van young adult bijna ontgroeid en kan zich goed inleven in de huidige jongeren. Dit is terug te zien in zijn expliciete losse schrijfwijze, maar ook in de humor zoals in de volgende passage: “Na het zesuurjournaal mocht niemand de afstandsbediening aanraken, want klokslag zeven uur was het tijd voor Lingo. Als ze een vijfletterwoord zochten dat met een R begon dan stak mijn vader zijn vinger op en riep met het enthousiasme van een ijverige leerling: ‘Restaurant!” (Bouzamour, 2013, p. 40).

Door de uitvoerige beschrijvingen over seksualiteit, kan ik mij voorstellen dat jongeren van vijftien en zestien jaar dit te expliciet vinden. Ik vind het boek daarom geschikt voor jongeren vanaf zeventien jaar. Het hedendaags taalgebruik en de vaart in het verhaal zorgen ervoor dat het boek vlot leest. Jongeren zullen opgaan in het verhaal.

Bronnenlijst

-Bouzamour, M. (2013.) De belofte van Pisa. Amsterdam: Uitgeverij Promotheus B.V.

-Coillie, J. van. (2007). Leesbeesten en boekenfeesten; Hoe werken (met) kinder en jeugdboeken? Leidschendam: Uitgeverij Biblion.

-Lezen voor DE LIJST. (z.d.). Leesniveaus. Geraadpleegd op 20 september 2017, van https://www.lezenvoordelijst.nl/zoek-een-boek/nederlands-15-tm-19-jaar/d/de-belofte-van-pisa/
-Stoffelen, A. (2013, 14 december). Straatverkoop. De Volkskrant.  Geraadpleegd op 20 september 2017, van https://www.volkskrant.nl/archief/straatverkoop~a3561992/
-Bibliotheek Leesplein. (z.d.). Geraadpleegd op 12 september 2017, van https://www.leesplein.nl/jongerenliteratuurplein/boeken-zoeken/gedichten-van-de-broer-van-roos/20237